«Ασκητική». Μία ακόμα απόπειρα κατανόησης.

Ακόμη μία προσπάθεια αποστροφής από τα απεχθή εγκόσμια.

 

   Τολμώ να συγκρουστώ με το κουλτουριαρέικο κατεστημένο! Σαν το αθώο μικρό που φώναξε: «Ο βασιλιάς είναι γυμνός!», όταν εκείνος παρέλαυνε θεόγυμνος, θύμα απατεώνα ράφτη που κολάκεψε την άμετρη ματαιοδοξία του και τον έντυσε με -τάχα- ειδικά ρούχα, που μόνον οι πολύ... έξυπνοι θα έβλεπαν!

   Λογοτεχνία είναι η τέχνη του λόγου. Με την αρχαία, όμως, έννοια όπου λόγος = λογική, ειρμός. «Εν αρχή ην ο  Λόγος», όπως ξεκινά το Ευαγγέλιό του ο Ιωάννης. Και η «Ασκητική» αποτελεί πρότυπο Λόγου. Δύσκολου στην δημιουργία και δυσνόητου στην κατανόηση. Γιατί απευθύνεται -σκόρπια, αποφθεγματικά και τηλεγραφικά- στην καρδιά και κάτω από ορισμένες συνθήκες, όπου η λογική συμπλέκεται με το συναίσθημα. Και όσο προχωράς στην ανάγνωση, τόσο μπερδεύεται η δική σου λογική με το δικό σου συναίσθημα.

   Με λίγη φαντασία μπορούμε να παραλληλίσουμε τις σκέψεις της «Ασκητικής» με βουδιστικό διαλογισμό. Μόνη διαφορά πως ο τελευταίος είναι σιωπηλός, ήρεμος και εσωτερικός, ενώ αυτές της «Ασκητικής» κραυγαλέες, ανταριασμένες και σπαρακτικές.

   Το κείμενο αποτελεί μεγαλειώδες παραλήρημα μιάς ψυχής που κοχλάζει. Συνεχής αλληλουχία αποφθεγμάτων. Κάτι σαν χρησμοί Πυθίας, ζαλισμένης εντελώς από τον πυκνό καπνό καιόμενων φύλλων δάφνης.

   Ενδεικτικά παραθέτω τυχαία ένα απόσπασμα από το "Κεφάλαιο Β΄. Σχέση ανθρώπου κι ανθρώπου":
   "Καλό είναι ό,τι ορμάει προς τ' απάνω και βοηθάει το Θεό ν' ανηφορίσει. Κακό είναι ό,τι βαραίνει προς τα κάτω, κι αμποδάει το Θεό ν' ανηφορίσει.
   Όλες οι αρετές κι οι κακίες παίρνουν τώρα καινούρια αξία, λευτερώνουνται από τη στιγμή κι από το χώμα, υπάρχουν απόλυτα μέσα στον άνθρωπο, πριν και μετά τον άνθρωπο, αιώνιες."

   Η σημαντικότητα του έργου οφείλεται ακριβώς εκεί. Στην πυκνότητα των νοημάτων που περιέχει και την ακαταληψία που προκαλούν οι συνειρμοί του. Παρ’ όλα αυτά, το κείμενο βγάζει μιά γοητεία και μιά περιέργεια, που -όταν είσαι νέος, σε κουράζουν, σε πλήττουν και το εγκαταλείπεις- ενώ προϊούσης της ωριμότητος σε σπρώχνουν βαθύτερα στις σελίδες του. Στη ζωή μου προσπάθησα αμέτρητες φορές. Και να την διαβάσω και να την καταλάβω. Γιά εμπέδωση στην μνήμη, ας μη γίνεται λόγος. Κάθε φορά... «άντεχα» όλο και περισσότερες σελίδες. Στην ύστατη προσπάθεια, δυό μέρες πριν, κατάφερα να ολοκληρώσω την ανάγνωσή της.

   Διάλεξα τις ατέλειωτες ώρες της αϋπνίας που με κατατρύχει και της μεγάλης προσήλωσης που ευνοεί η απόλυτη σιωπή και προσπάθησα -άλλη μιά φορά- να σκίσω το παραπέτασμα της σκέψης του μεγάλου Κρητικού διανοητή και να κάνω μερικά δειλά βήματα μέσα της. Όμως και πάλι ατύχησα. Τα συναισθήματα που ανέβλυσαν από τη μικρή σχισμή -σαν τον πρώτο πίδακα νέας γεώτρησης- με πέταξαν ορμητικά πίσω. Πάλι τζίφος, σκέφτηκα. Ίσως δεν ωρίμασα αρκετά. Διανύοντας την 8^η δεκαετία του βίου μου, διαπιστώνω πως έχω ακόμη μπροστά μου δρόμο να διανύσω, μέχρι το στάδιο της απόλυτης μέθεξης.

   Προχωρώντας την ανάγνωση του έργου, γοητευόμουν συνεχώς από το παζλ των λέξεων που αντιπαραθέτει  -την μια δίπλα στην άλλη- ο μάστορας Καζαντζάκης. Πιότερο με την καρδιά, παρά με τον νου και το χέρι. Όμως στο τέλος κάθε πρότασης ψαχνόμουν, καθώς το διάβασμα αποκαλύπτει συνεχώς ανεξάρτητες αποφθεγματικές ρήσεις. Προσπαθείς -εγώ μάταια-  να συνδέσεις την μιά φράση με την προηγούμενη. Επανέρχεσαι, την ξαναδιαβάζεις -ξύνεις το κεφάλι- και προχωρείς. Μέχρι να τελειώσεις την επόμενη πρόταση, έχεις ξεχάσει την προηγούμενη. Και τελειώνοντας, το μόνο που σου έχει μείνει είναι οι εκλάμψεις που ένοιωσες διαβάζοντας το βιβλίο. Τώρα, δυό μέρες μετά, δεν θυμάμαι τίποτα, πέραν της εμβληματικής φράσης της πρώτης σελίδας, η οποία αποτελεί την πεμπτουσία του νοήματος της ζωής.

   Εν κατακλείδι, δηλώνω απερίφραστα τον αμέριστο θαυμασμό μου γιά όποιον αναγνώσει την «Ασκητική» και την απορροφήσει, συγκροτημένα και ολοκληρωμένα. Και ακόμη περισσότερο αν κατορθώσει και δώσει σφαιρική περίληψη αυτής. Πέραν από μία κουλτουριάρικη αφηρημένη διαπίστωση γενικής διδαχής.