«Εν αρχή ην ο… νους»! και ανώτατη αρχή του η πειθαρχία. Αυτά δηλώνει, ή υπονοεί συμπερασματικά ο συγγραφέας. Και θεωρεί υπηρέτες του νου, τις πέντε αισθήσεις, ταλαντευόμενος συνεχώς μεταξύ της μόνης σταθεράς -κατά την πλατωνική θεώρηση- που είναι ο κόσμος των ιδεών, και του αριστοτελικού «φαίνεσθαι». Δηλαδή της φαινομένης πραγματικότητος με την οποία οι αισθήσεις «προμηθεύουν» τον νου. Κατά τον Ν. Κ. ο ανθρώπινος νους, στην λειτουργία του, κατατρύχεται από τρεις «υποχρεώσεις» -«Χρέη» τις ονομάζει- στα πλαίσια μιάς μοιραίας και άνωθεν επιβεβλημένης επιταγής. Πρώτο «Χρέος» η αδιαμαρτύρητη αναγνώριση των ορίων, μέσα στα οποία αυτός -ο νους- θα πρέπει να σκέφτεται, να κινείται και να «δουλεύει», αποδεχόμενος τους κανόνες του. Ακόμη κι όταν νιώθει άβολα, δυσάρεστα και… στριμωγμένος. Με "μπούσουλα" και έρμα, μιά σταθερή προσήλωση στην πειθαρχία.
Εν τούτοις, συνυπάρχει και συναγωνίζεται -σε μιά τιτάνια αναμέτρηση- με την καρδιά. Έναν μεγάλο αντίρροπο πυλώνα της ύπαρξης, που λειτουργεί αυτόνομα, ατίθασα, επαναστατικά, παρορμητικά, αντιδραστικά.
Με αντιρρήσεις, αμφισβητήσεις και «πεθυμιές», που αρνούνται να περιχαρακωθούν στις υποδείξεις του νου.
Σ΄ αυτόν τον πόλεμο ο
νους -η λογική, δηλαδή- προστάζει πώς πρέπει
να συμπεριφέρεται η καρδιά και αυτή -το
συναίσθημα- αρνείται και αντιμάχεται, ακολουθώντας δικούς της δρόμους, δικές της αρχές και δικές
της παραδοχές. Σπαραχτικά και επώδυνα, έστω. Η αγωνία αυτής της μάχης είναι το
«δεύτερο Χρέος». Η "παλαίστρα" της ανθρώπινης πάλης μεταξύ σάρκας και πνεύματος.
Στον αέναο πόλεμο καρδιάς
και νου, καθένας έχει γιά σύμμαχο -κι εχθρό ως προς τον άλλον- την
ελπίδα της επικράτησης, της νίκης. Κι
αυτό αποτελεί το πιό μεγάλο -και τελευταίο- εμπόδιο που ο νους
καλείται να ξεπεράσει. Λέγεται… «ελπίδα» κι αποτελεί το «τρίτο Χρέος»!
Αντιδρώντας στην ανθρώπινη μοίρα των τριών «Χρεών», ο επαναστάτης Καζαντζάκης απορρίπτει τα πάντα, αρνείται τα πάντα, απεκδύεται πάντων και «απογυμνωμένος» εντελώς, προσπερνά τις ιδέες της ζωής και του θανάτου -χωρίς να ελπίζει σε τίποτα και χωρίς να φοβάται τίποτα- οπότε πορεύεται, λυτρωμένος και ασυμβίβαστος προς το μόνο ιδανικό που δέχεται και πάντα πίστευε. Την απόλυτη ελευθερία. Κυρίαρχος στην Δημιουργία του Θεού. Περήφανος, αλαζόνας, αλλά "λεύτερος". Μιά πίστη που τον έφερε σε μετωπική σύγκρουση με κοινωνία, πολιτική και εκκλησία. Μιά πεποίθηση που πέρασαν πολλά χρόνια γιά να γίνει κατανοητή και -ενδεχομένως- αποδεκτή. Κάπως σαν τον Πικάσο, όταν πρωτοεμφανίστηκε!
Σημείωση: Οι οπωσδήποτε ελαφρώς συντηρητικές καταβολές μου δεν συμφωνούν πλήρως με τις απόψεις του Ν.Κ., καθ΄ όσον πιστεύω πως τα όρια, όπως τα εννοεί, μεταξύ απόλυτης ελευθερίας και αχαλίνωτης ελευθεριότητος είναι ασαφή και συγκεχυμένα. Απαιτούν ισχυρή ποσότητα «αξιοπρέπειας» και ανάλογο «ειδικό βάρος», ώστε να καταστούν ορατά και να συγκρατήσουν, ανάμεσά τους, τον πρωταγωνιστή άνθρωπο. Η αγνών προθέσεων ιδεολογία του συγγραφέα δεν συμβαδίζει με τα πρότυπα της ανθρώπινης κοινωνίας και προσομοιάζει -από πλευράς αγαθού σκοπού και στόχου- με την αντίστοιχη -αποτυχημένη κι αυτή- των παλιών κομμουνιστών. Κάτι που ο σημερινός φιληδονισμός, η τρυφηλότης, ο αμοραλισμός, η αμορφωσιά, η αδιαφορία, η απαξίωση των πάντων δεν οδηγούν τον Άνθρωπο στην απελευθέρωση, που επιδιώκει ο Καζαντζάκης, αλλά -αντιθέτως- τον υποδουλώνουν στα πάθη του. Όμως ποιός νοιάζεται γιά μένα και τις απόψεις μου. Το βιβλίο, πάντως, είναι σπουδαίο και μακάριοι οι αναγνώστες του. Και πιό πολύ όσοι καταλάβουν το βάθος του.
(συνεχίζεται)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου