Σχολιασμοί
Το λογοτέχνη και ποιητή κ. Γκύντερ Γκράςς ομολογώ πως δεν τον ξέρω γενικότερα. Όμως γιά να έχει τιμηθεί με Νόμπελ Λογοτεχνίας θα πει πως, τουλάχιστον, είναι αρκετά αξιόλογος, παρ’ όλον ότι οσμίζομαι πολιτικές δολοπλοκίες στην υπόθεση, όπως γίνεται τελευταία με τις απονομές βραβείων Νόμπελ, που μπήκαν πλέον κι αυτά στο πολιτικό αλισβερίσι και, άρα, στις παρυφές της ανυποληψίας.
Προσωπικά δεν συμπαθώ τη στρατευμένη και στοχευμένη ποίηση, και τέχνη γενικά. Τις θωρώ αστείες, που σε ακραίες περιπτώσεις σκοπιμότητος ή προσωπολατρίας, εγγίζουν τα όρια της γελοιότητος. Π.χ. Βορ. Κορέα και Κιμ Ιλ Σουνγκ, Αρμπούζωφ και «Μιά ιστορία από το Ιρκούτσκ», Ρίτσος και επικήδειο λιβάνισμα του Στάλιν, κ.λπ.
Ανήκω σ’ αυτούς που θέλουν το πνεύμα τελείως ελεύθερο, απερίσπαστο στη δημιουργικότητά του και παντελώς απαγκιστρωμένο από το συνεχές και μόνιμο, ασφυκτικό και μονότονο αγκάλιασμά του με την πολιτική, σε βαθμό που ν’ αποτελεί αυτή την κύρια και αποκλειστική πηγή εμπνεύσεώς του. Όχι πως απορρίπτω, θεματολογικά, τελείως την πολιτική, ως αφορμή κι αιτία έμπνευσης, όμως τη συνεχή «μοναχοφαγιά» την αρνούμαι διαρρήδην. (Καλή η καρμπονάρα, αλλά και λίγη φασολάδα ή κάτι λαδερό, δεν βλάπτει, επιβάλλεται. Όλοι οι διαιτολόγοι το λένε!).
Ο πνευματικός δημιουργός πρέπει να δρα σαν τη μέλισσα που πετάει ελεύθερα και τρυγά πλήθος διαφορετικών λουλουδιών προκειμένου να παράξει το νέκταρ της. Οι παρωπιδιασμένες αγκυλώσεις κι οι στρατευμένες παραγωγές έργων τέχνης, φαλκιδεύουν και την ποιότητα των έργων, αλλά και την αξία των δημιουργών, αφού τους φυλακίζουν σε «κανάλια» λειτουργίας. Τους κάνουν να μοιάζουν με κουρντισμένα ρομπότ, ή «πρωτάκια» που η δασκάλα τους πιάνει το χέρι και τα καθοδηγεί στο γράψιμο. Άλλωστε αυτό έχει αποδειχθεί, de facto, σε κάθε μορφή τέχνης. Κανένα έργο πολιτικής σκοπιμότητος δεν ξεπέρασε τα όρια της μετριότητος.
Πέραν αυτού, πίστευα και πιστεύω πως το πλήρες «άρωμα» ενός λογοτεχνικού κειμένου αναδύεται μόνο στη γλώσσα που έχει σκεφτεί και γράψει ο δημιουργός του. Και στη μεν λογοτεχνία, μιά πολύ καλή μετάφραση-απόδοση μπορεί «να σώσει την παρτίδα», κάπως, και να σε βάλει αρκετά στο πνεύμα του συγγραφέα, έστω και με σχετική «αφυδάτωση». Όμως ειδικά στην ποίηση αυτό είναι αδύνατον, αφού ποίηση είναι ο συνδυασμός του νοήματος με το μέτρο και την μουσική αρμονία των ήχων κατά την απαγγελία. Γιά ν’ απολαύσεις, π.χ. Λόρκα ή Νερούντα μάθε πρώτα ισπανικά και γιά να ευχαριστηθείς Έλλιοτ, Μπάιρον, Πόε πρέπει οπωσδήποτε να ξέρεις αγγλικά! Όσο γιά τον κορυφαίο των κορυφαίων Καβάφη, γιά να τον «πιάσεις» τελείως χρειάζεσαι όχι μόνο καλά ελληνικά, όχι μόνο να αντιλαμβάνεσαι το αλεξανδρινό γλωσσικό ιδίωμα, αλλά και να γνωρίζεις Ιστορία σε αρκετό, μάλιστα, βάθος.
Τον Γκράςς τον γνώρισα με το ποίημά του «Η Ντροπή της Ευρώπης», το οποίο δημοσιεύω κατωτέρω, ως αφορμή γιά σχετική ανάλυση και συζήτηση, στη θεωρούμενη ως επιτυχέστερη μετάφραση-απόδοσή του στα ελληνικά.
Η ντροπή της Ευρώπης
Στο χάος κοντά,
γιατί δεν συμμορφώθηκε στις αγορές
κι εσύ μακριά από τη Χώρα,
που σου χάρισε το λίκνο.
Όσα Εσύ με την ψυχή ζήτησες και νόμισες πως βρήκες,
τώρα θα καταλυθούν,
και θα εκτιμηθούν σαν σκουριασμένα παλιοσίδερα.
Σαν οφειλέτης διαπομπευμένος και γυμνός,
υποφέρει μιά Χώρα
κι Εσύ, αντί γιά το ευχαριστώ που της οφείλεις,
προσφέρεις λόγια κενά.
Καταδικασμένη σε φτώχεια η Χώρα αυτή,
που ο πλούτος της κοσμεί Μουσεία:
η λεία που Εσύ φυλάττεις.
Αυτοί που με τη δύναμη των όπλων είχαν επιτεθεί στη Χώρα
την ευλογημένη με νησιά,
στο στρατιωτικό τους σάκο κουβαλούσαν τον Χέλντερλιν (;).
Ελάχιστα αποδεκτή Χώρα, όμως οι πραξικοπηματίες της,
κάποτε, από Εσένα, ως σύμμαχοι έγιναν αποδεκτοί.
Χώρα χωρίς δικαιώματα,
που η ισχυρογνώμονη εξουσία ολοένα και περισσότερο
της σφίγγει το ζωνάρι.
Σ’ Εσένα αντιστέκεται φορώντας μαύρα η Αντιγόνη,
και σ’ όλη τη Χώρα πένθος ντύνεται ο λαός,
που Εσένα φιλοξένησε.
Όμως, έξω από τη Χώρα,
του Κροίσου οι ακόλουθοι και οι όμοιοί του όλα όσα
έχουν τη λάμψη του χρυσού στοιβάζουν
στο δικό Σου θησαυροφυλάκιο.
Πιές, επί τέλους, πιές!
κραυγάζουν οι εγκάθετοι των Επιτρόπων
όμως ο Σωκράτης,
με οργή Σου επιστρέφει το κύπελλο γεμάτο ως επάνω.
Θα καταραστούν εν χορώ,
ό,τι είναι δικό Σου οι θεοί, που τον Όλυμπό τους η δική Σου
θέληση ζητάει ν’ απαλλοτριώσει.
Στερημένη από πνεύμα,
Εσύ θα φθαρείς χωρίς τη Χώρα,
που το πνεύμα της,
Εσένα, Ευρώπη, εδημιούργησε.
Κατ’ αρχήν, σαν έργο τέχνης νομίζω πως ανταποκρίνεται πλήρως στα όσα προανέφερα Έτσι πιστεύω ακράδαντα πως αν στο ποίημα αυτό διεκυβεύετο το Νόμπελ, σίγουρα θα το κατακτούσε κάποιος άλλος.
Προσπερνώντας την ποιητική «φυσιογνωμία» του έργου, θέλω να διατυπώσω κάποιες σκέψεις πάνω στην ουσία των νοημάτων του ποιητή, ασχέτως ποιητικού λόγου και εκφοράς.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο ποιητής ή συγκαταλέγεται στους σφόδρα φιλέλληνες Γερμανούς, ή εντάσσει αυτό το ποίημα, ως όπλο, σ’ ένα γενικότερο αντιπολιτευτικό «οπλοστάσιο» κατά της σημερινής Γερμανικής Κυβέρνησης. Κάτι καθόλου απίθανο, αφού όπως με πληροφόρησαν φίλοι που ξέρουν τα γερμανικά πολιτικά πράγματα, ο κ. Γκράςς ανήκει στην αντιπολίτευση.
Έμφυτη καλοπιστία με οδηγεί στην πρώτη εκδοχή, δηλαδή του φιλέλληνα πνευματικού ανθρώπου που ξέρει πολύ καλά την Πανευρωπαϊκή Ιστορία και κατανοεί πλήρως τον ακρογωνιαίο ρόλο της Αρχαίας Ελλάδος στη δημιουργία του ανθρώπινου πολιτισμού, του οποίου, ως γνωστόν, υπήρξε το ασφαλές και στέρεο θεμέλιο. Και έναντι αυτής της αρχέγονης ευρωπαϊκής οφειλής μέμφεται τη σημερινή στάση της Ευρώπης έναντι της χώρας μας και ζητεί απ’ αυτήν να εξοφλήσει το παλιό χρέος της…. τώρα!
Είδα το σχετικό βίντεο, με τον Γερμανό ποιητή απαγγέλοντα, δύο φορές μάλιστα, πριν καταπιαστώ με τον σχολιασμό του ποιήματος, προβληματισμένος και καταντροπιασμένος!
Κατ’ αρχήν και συνοπτικά, δεν είδα πουθενά σ’ αυτό, κάτι που να συνηγορεί υπέρ της αρωγής προς την Ελλάδα, όχι γι’ αυτό που ήταν κάποτε, αλλά γι’ αυτό που είναι τώρα!
Ε΄, λοιπόν, αυτό ακριβώς είναι το κρίσιμο σημείο της υπόθεσης και αυτό που με «χαλάει» απέραντα!
Γιατί, κοντά τρεις χιλιετηρίδες εξακολουθούμε να «σκυλεύουμε» και να καπηλευόμαστε τους …«αρχαίους ημών προγόνους» και να φορτώνουμε πάνω τους όλες μας τις αιτιάσεις και απαιτήσεις και όλα μας τα…. «δίκια». Ζητώντας αντιπαροχές και ανταλλάγματα γιά… πνευματικά δικαιώματα που δημιουργήθηκαν πριν από …. 2500 έτη.
Γιατί μοιάζουμε με τον άσωτο γιό κάποιου «επώνυμου» μπαμπά που καταξοδεύει σε ασωτίες, γλέντια και σπατάλες την πατρική περιουσία, αλλά και την καλή φήμη του πατέρα, ζητώντας άφεση λόγω, ακριβώς, αυτής της φήμης!
Η στάση των Φιλελλήνων, ως πομποί, αλλά και η στάση των Νεοελλήνων, ως αποδέκτες, με κάνει να ντρέπομαι! Ναι, ντρέπομαι γιατί, έστω άθελά μου, μετέχω σε μιά σκηνοθεσία κι ένα σκηνικό παγκόσμιας εξαπάτησης!
Ντρέπομαι γιατί διάφοροι Γκυντερ Γκραςς, ρομαντικοί και αφελείς, βλέπουν την μέχρι θανάτου υπακοή του Σωκράτη στους Νόμους της Πατρίδος και δεν βλέπουν την ανυπακοή καθηγητών, φοιτητών και κομμάτων αντιπολίτευσης στον περί Παιδείας ψηφισμένο νόμο.
Ντρέπομαι γιατί βλέπουν τις ουμανιστικές θεωρίες του Αριστοτέλη και όχι τον σκουπιδότοπο και την αθλιότητα του ….Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.
Ντρέπομαι γιατί εμπνέονται από την «Πλάτωνος πολιτεία» και δεν βλέπουν τον βίο και την πολιτεία των διαφόρων Άκηδων, Μάκηδων, Σάκηδων, Λάκηδων.
Ντρέπομαι γιατί βλέπουν την μαυροντυμένη Αντιγόνη ν’ αντιστέκεται και παραβλέπουν την «σικάτη» Διαμαντοπούλου να ενδίδει στον εκχυδαϊσμό της γλώσσας μας και την διολίσθησή της στα αηδιαστικά greeklish.
Ντρέπομαι γιατί βλέπουν μόνο τα αρχαϊκά αριστουργήματα στα παγκόσμια Μουσεία και αγνοούν τις στρατιές των αυθαίρετων τερατουργημάτων που «νομιμοποιούνται» κατά καιρούς και κατά «γενιές», με το αζημίωτο γιά τον κρατικό κορβανά, ο οποίος έτσι ενθαρρύνει ουσιαστικά την αυθαιρεσία και διαιωνίζει την υποκρισία και την ασχήμια στο περιβάλλον.
Ντρέπομαι γιατί οι πολιτισμένοι κι ευαίσθητοι φιλέλληνες, εραστές του Φειδία, του Πραξιτέλη και κάθε άγνωστου, αλλά μεγαλοφυούς, αρχαίου καλλιτέχνη, που απολαμβάνουν το αρχαίο ελληνικό κάλλος στα γλυπτά με τα οποία έχουμε γεμίσει τις ευρωπαϊκές πατρίδες τους, δεν μαθαίνουν ποτέ πως κάτι «τσουρούτικα» και κακότεχνα ντόπια αγαλματίδια, που υποτίθεται κοσμούν πλατείες και κοινόχρηστους χώρους, κλέβονται από γύφτους και λαθρομετανάστες γιά να λειώσουν σε κάποιο πρόχειρο και κρυφό χυτήριο και να γίνουν .. ψιλοευρουδάκια.
Ντρέπομαι γιατί, συνειδητά ή ασυνείδητα, εξακολουθούμε να κοροϊδεύουμε αγνούς και ιδεολάτρες ανθρώπους που αγαπούν, πιστεύουν και υπερασπίζονται μιά Ελλάδα που δεν υπάρχει πλέον. Μιά Ελλάδα που δεν είναι, όπως την καταντήσαμε, τίποτα πέραν από ένα γεωγραφικό στίγμα στον παγκόσμιο χάρτη.
Το νόημα και η αναφορά Γκύντερ, (και όλων των όμοιων Γκύντερς), αφορά την αρχαιότητα και τους αρχαίους. Ευτυχώς που δεν έμαθε γιά τους τυφλούς επιδοματίες της Ζακύνθου που αναβλέποντας οδηγούν ταξί! Ευτυχώς που δεν ξέρει γιά το σημερινό χάλι της παιδείας μας και τον σύγχρονο Αριστοφάνη τον…. κλανιάρη! Γιά τους χιλιάδες νεκρούς που, χρόνια μετά τον θάνατό τους, εξακολουθούν να παίρνουν σύνταξη, εξαπατώντας τα ασφαλιστικά Ταμεία και όλη την ανεκτική, τρυφηλή, (μέχρι πρότινος), και ράθυμη σε υγιείς αντιδράσεις κοινωνία!
Αυτός δεν ξέρει, εγώ όμως που ξέρω πονώ, θλίβομαι, υποφέρω. Και ντρέπομαι βαθύτατα.
Θα μπορούσα, επί ένα μερόνυχτο, ν’ απαριθμώ λόγους που μου επιβάλλουν να ντρέπομαι γιά την καταγωγή μου. Όχι γιατί έχω μεμπτό παρελθόν και ανάξιους προγόνους, ίσα-ίσα, αλλά γιατί εγώ είμαι ανάξιος γόνος αυτών. Και μάλιστα η αναξιότητά μου αυτή πολλαπλασιάζεται επειδή προσπαθώ, κουτοπόνηρα, να την εκμεταλλευτώ, να την καπηλευτώ και να την μοσχοπουλήσω, σκυλεύοντας και τυμβορυχώντας αρχαίους τάφους!
Επί τέλους, ως πότε θα προχωρούμε κοιτάζοντας… πίσω; Ως πότε θα πιπιλίζουμε αυτή την καραμέλα των «ένδοξων αρχαίων προγόνων» μας, ζητώντας έλεος κι ελεημοσύνη… ελέω αυτών;
Με λίγα λόγια, ντρέπομαι γιά την κατάντια μας. Μιά κατάντια κι ένα χάλι στο οποίο νοιώθω συμμέτοχος, χωρίς να είμαι συνένοχος. Και αναλογίζομαι:
-Εμείς πότε θα φτιάξουμε δική μας, αυτοτελή και αυτοδύναμη οντότητα, ούτως ώστε να μπορέσουμε, ίσοι προς ίσους, να βροντοφωνάξουμε περήφανα:
- Μάλιστα κύριοι, αυτοί είμαστε. Ιδού τα πιστοποιητικά κι οι περγαμηνές ενός ευκλεούς παρελθόντος, να και τα δείγματα της αντάξιας συνέχειας. Αυτοί είμαστε. Περήφανοι γιά το χθες, αλλά πιό περήφανοι γιά το σήμερα! Και αυτά όλα αποτελούν την βάσιμη υποθήκη και στέρεα προοπτική ενός, ακόμη καλύτερου, αύριο! Αυτοί είμαστε, κύριοι!
Θα μπορέσουμε, άραγε, να το πούμε κάποτε;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου