"ΠΕΔΙΟΝ ΤΟΥ ΑΡΕΩΣ". Ένα, σχετικά, άγνωστο πάρκο της Αθήνας.

Τέχνη και Πάρκο

Η λεωφόρος των Ηρώων του 1821

   Το 1935 ανετέθη στα μέλη του Σωματείου Ελλήνων Γλυπτών να φιλοτεχνήσουν δεκαέξι μαρμάρινες προτομές αγωνιστών του 1821 που κοσμούν σήμερα την Λεωφόρο των Ηρώων. Τρία χρόνια αργότερα, ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς έκανε τα αποκαλυπτήρια του ορειχάλκινου έφιππου ανδριάντα του Βασιλέως Κωνσταντίνου στην κεντρική είσοδο. Το έργο, συνολικού κόστους περίπου 10.000.000 δρχ, είχε φιλοτεχνήσει στην Ιταλία ο γλύπτης Φραντσέσκο Παρίζι, ενώ ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός ανήκει στον επίσης, Ιταλό αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Βετριάνι. 

Η Πρόμαχος Αθηνά

   Στη θέση του πάρκου, που μέχρι από λίγες δεκαετίες οι παλιοί Αθηναίοι έβλεπαν τους στάβλους της Κτηνιατρικής Υπηρεσίας Στρατού, τοποθετήθηκε πάνω σε πανύψηλη κολώνα, κατά το 1952, το μαρμάρινο άγαλμα της Προμάχου Αθηνάς, σύμβολο και Ηρώο των πεσόντων στην Ελλάδα Βρετανών, Αυστραλών και Νεοζηλανδών κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, 1941-45. 

   Πρόκειται γιά έργο ακαδημαϊκό του γλύπτη  Βάσου Φαληρέα σε γενικότερο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των Φαίδωνος και Έθελ Κυδωνιάτη. Την επίσης μαρμάρινη λέαινα, στη βάση της ιδιαίτερα υψηλής στήλης του μνημείου έχει φιλοτεχνήσει ο γλύπτης Αθανάσιος Λημναίος.
 

Το μνημείο των Ιεροχιτών

   Το 1981 το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης, επί υπουργίας του Ευάγγελου Αβέρωφ- Τοσίτσα, χρηματοδότησε την ανέγερση μνημείου γιά τον Ιερό Λόχο 1942-45 στο Πεδίον του Άρεως. Πρόκειται γιά στήλη που σχεδίασε ο Ιερολοχίτης λοχαγός Ι. Κ. Μανέτας και φιλοτέχνησε ο Νικόλας Ι. Βαλάκας. Τα ορειχάλκινα στοιχεία της επεξεργάστηκαν οι Πέτρος Μωραϊτης και Κωνσταντίνος Παλαιολόγος.

 Από το 1950 ξεκινάει τη σταδιοδρομία του στο θερινό αναψυκτήριο «Άλσος», στο Πεδίον του Άρεως ο κονφερασιέ, ηθοποιός, συγγραφέας και θηρευτής «νέων ταλέντων» Γιώργος Οικονομίδης ενώ στο Green Park κυριαρχούσε ο κονφερασιέ Όμηρος Αθηναίος. Αργότερα τα καλοκαίρια το Θέατρο «Αλίκη» πρόσφερε ψυχαγωγία στους Αθηναίους.
   

 
            Λεωφόρος των Ηρώων. Τα αγάλματα του Πάρκου

Η λεωφόρος των Ηρώων του 1821, παλαιότερα.

   Σήμερα εντός του πάρκου συναντά κανείς το Ηρώον του Νότη Μπότσαρη (υψηλή μαρμάρινη στήλη με βάση), ενώ κατά μήκος της λεωφόρου Ηρώων διατάσσονται προτομές αγωνιστών του 1821, έργα διαφόρων γλυπτών. Προχωρώντας στην λεωφόρο, με κατεύθυνση από το πλάτωμα με το άγαλμα του Μπότσαρη προς την κεντρική πλατεία συναντάμε κατά σειρά, στο μεν  αριστερό μέρος τις προτομές των:

ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ  ΥΨΗΛΑΝΤΗ  (γλύπτης Γιάννης Παππάς)
ΚΙΤΣΟΥ  ΤΖΑΒΕΛΑ  (γλ. Τηλέμαχος Γύζης)
ΠΕΤΡΟΜΠΕΗ  ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ  (γλ. Αντώνιος Σώχος)
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ  ΚΑΝΑΡΗ  (γλ. Μιχαήλ Τόμπρος)
ΔΟΜΝΑΣ  ΒΙΣΒΙΖΗ (νεώτερα τοποθετημένο άγαλμα, το 2005, γλ. Απ. Φανακίδης)
ΜΑΡΚΟΥ  ΜΠΟΤΣΑΡΗ  (γλ. Νίνα Εμπειρίκου)
ΓΕΩΡΓΙΟΥ  ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ   (γλ. Φωκίων Ρωκ)
ΑΝΔΡΕΑ  ΜΙΑΟΥΛΗ   (γλ. Γεώργ. Ζογγολόπουλος)
ΝΙΚΗΤΑΡΑ    (γλ. Γρηγ. Ζευγώλης)
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑ   (γλ. ?)
ΝΙΚΟΛΑΟΥ  ΚΡΙΕΖΩΤΗ   (γλ. Στέλ. Τριάντης)

και αντίστοιχα, στην δεξιά πλευρά εκείνες των:

ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ   (γλ. Κωνστ. Παπαχριστόπουλος)
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑΣ  ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑΣ   (γλ. Λάζαρος Λαμέρας)
ΠΑΛΑΙΩΝ ΠΑΤΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΥ   (γλ. Γεώργ. Συννέφας)
ΟΔΥΣΣΕΑ  ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΥ    (γλ. Θανάσης Απάρτης)
ΘΕΟΔΩΡΟΥ  ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ   (γλ. Ιωάν. Βούλγαρης)
ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ  ΔΙΑΚΟΥ   (γλ. Πέτρ. Ρούμπος)
ΜΑΝΤΟΥΣ  ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ   (γλ. Νικ. Κουβαράς)
ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗ   (γλ. Νικ. Γεωργαντής)
ΔΗΜΗΤΡΑΚΗ  ΠΛΑΠΟΥΤΑ   (γλ. ?)

   

Βασιλεύς Κωνσταντίνος Α'

   Εκτός από τα αγάλματα του Βασιλέως Κωνσταντίνου Α΄ έφιππου και της Αθηνάς, εντός του πάρκου και στον περίβολο του Ιερού Ναού των Αγ. Ταξιαρχών υπάρχουν: μία μαρμάρινη στήλη με προτομή Περικλή Βαρατάση (Λοχαγός Λόχου Φιλελλήνων 1897), μία προτομή Αλεξάνδρου Πραΐδη (Υπολοχαγός Κρητικής Επαναστάσεως), μία μαρμάρινη στήλη ιερολοχίτη Δημητρίου Σούτσου καθώς και ένα, αρχικά κατασκευασμένο  ως, κενοτάφιο του Αλεξάνδρου Υψηλάντη. 

Αλέξανδρος Υψηλάντης

   Με  άγαλμα του ήρωα στον τύπο της «Κοιμωμένης του Χαλεπά», έργον του γλύπτη Λ. Δρόση (1869), πάνω σε σχέδιο του Χρ. Χάνσεν (1842). Σήμερα, το αρχικό κενοτάφιο περιέχει τα οστά του Υψηλάντη, μεταφερμένα και τοποθετημένα εκεί, από τον Αύγουστο του 1964. 
   
   Τέλος, προς το εσωτερικό του πάρκου συναντάται το σπήλαιο του Πανός, μιά γλυπτική σύνθεση του γλύπτη Βασσάλου, σκαλισμένο σε βράχο.

   Και φυσικά, η κλασσική «θολοκουλούριος» αντίδραση, στα πλαίσια, πάντοτε, της αριστεράς και της προόδου!!

Θαυμάστε λογική!

ΛΙΓΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΩΣ

ΤΟ ΑΛΣΟΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΧΑΛΙ ΤΟΥ

Το πεδίον του Άρεως

    Το Πεδίον Άρεως πήρε το όνομά του από το Ρωμαϊκό Campus Martius κι αυτό γιατί επί βασιλείας Όθωνος, μπροστά στο ναό των Ταξιαρχών και προς την οδό Μαυρομματαίων, φιλοξένησε τους Στρατώνες του Ιππικού. Στα χρόνια μάλιστα του Γεωργίου Α΄ λειτούργησε στο Πεδίον του Άρεως Ιππευτική Σχολή (πυρπολήθηκε το 1944, στα Δεκεμβριανά).

   Αργότερα και μέχρι το 1880 ήταν ο τόπος της υπαίθριας συγκέντρωσης του κοινού γιά περίπατο και αναψυχή. Ειδικά τα Κυριακάτικα μεσημέρια και τις γιορτές αποτελούσε χώρο περιπάτου γιά τους Αθηναίους πολίτες και τους Βασιλείς.

Ο μικρός ναός των Ταξιαρχών, στο Άλσος

   Στη πλατεία του ναού των Ταξιαρχών υπήρχε στημένη μιά εξέδρα μουσικής σε πολυγωνικό σχήμα, όπου παιάνιζε η φιλαρμονική. Από εκεί προήλθε και το όνομα της όμορης γειτονιάς «Πολύγωνο».

   

   ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ 

Τοπογραφικό της περιοχής του Άλσους. Στο άνω αριστερό άκρο ο Πνελλήνιος Γ.Σ.

   Με το Βασιλικό Διάταγμα της 23ης Ιουλίου 1887 η έκταση του Πεδίου του Άρεως εντάσσεται στο Σχέδιο πόλεως και χαρακτηρίστηκε ως μη οικοδομήσιμος κοινόχρηστος χώρος. Κατά παράβαση του Σχεδίου κατασκευάστηκαν στις δεκαετίες που ακολουθούν το Νοσοκομείο Κτηνών, τα κτήρια της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, διάφοροι ημιμόνιμοι και προσωρινοί προσφυγικοί συνοικισμοί, καφενεία, γκαράζ, ιδιωτικό σχολείο, κ.ά.

    Το 1924 η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου, με τη σύμφωνη γνώμη του ΥΠΕΧΩΔΕ, παραχώρησε στον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο την χρήση 5,6 γειτονικών στρεμμάτων γιά τις ανάγκες των αθλητικών του εγκαταστάσεων μετά την απαλλοτρίωση του οικοπέδου στη συμβολή των οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας, δεσμεύοντάς τον να μην πειράξει το πράσινο που υπήρχε στην έκταση αυτή.

ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ
 

   Κατά διαστήματα υπήρξαν σκέψεις και προτάσεις γιά την ανέγερση και άλλων κτισμάτων. Μία από αυτές ήταν να ανεγερθεί και Ηρώον του Εθνικού Αγώνα. Κατά την θεμελίωσή του πραγματοποιήθηκε γιορτή, ενώ γιά τον σκοπό τούτο στάλθηκαν από διάφορες πόλεις της Ελλάδας κυβόλιθοι σαν ένδειξη συμμετοχής τους στο έργο. Στην προσπάθεια να διαφυλαχθεί όλο αυτό το υλικό που είχε συσσωρευτεί περιφράχθηκε όλος ο χώρος έξω από τα όρια των εγκαταστάσεων του Πανελληνίου. 

   Το 1927 συγκροτήθηκε η Επιτροπή Δημοσίων Κήπων και Δενδροστοιχιών και δόθηκε προτεραιότητα στη διαμόρφωση του Πεδίου του Άρεως, αφού το διεκδικούσαν γιά κατασκευή κτηριακών εγκαταστάσεων το Δικαστικό Μέγαρο Αθηνών, η θερινή σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, η Χριστιανική Αδελφότης Νέων (ΧΑΝ) και το Υπουργείο Γεωργίας. Την ίδια περίοδο το Πεδίον Άρεως χρησιμοποιήθηκε και από την αγγλική εταιρεία ηλεκτροφωτισμού και ηλεκτρικής συγκοινωνίας «POWER» γιά την απόρριψη προϊόντων εκσκαφής στη διάρκεια της κατασκευής της σήραγγας του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου Αθηνών-Πειραιώς.

Το Green Park, λίγο πριν το καταντήσουν σαν τα μούτρα τους

  Μετά από έκκληση της επιτροπής Δημοσίων Κήπων και Δενδροστοιχιών ο Πέτρος Καλλιγάς αναλαμβάνει τη δημιουργία του σχεδίου φύτευσης ενώ η απόφαση για την υλοποίησή της ελήφθη το 1933. Οι προσπάθειες όμως δεν καρποφόρησαν λόγω έλλειψης φορέα χρηματοδότησης.

   Επτά χρόνια αργότερα, με τη συμβολή του εκδότη της εφημερίδας «Έθνος» Σπύρου Νικολόπουλου και του Πέτρου Καλλιγά, το πάρκο σώθηκε από διεκδικήσεις με τη διαμόρφωση του κοινόχρηστου άλσους (Ν.6171/1934) επί υπουργίας Πέτρου Ράλλη. Το 1934 ανατίθεται στο Ειδικό Ταμείο Μόνιμων Οδοστρωμάτων Αθηνών (Ε.Τ.Μ.Ο.Α.) η διαμόρφωση του χώρου. Η τότε κυβέρνηση μάλιστα διέθεσε 7 εκατομμύρια Δραχμές έναντι της προϋπολογισθείσας δαπάνης 30 εκατομμυρίων για την αποπεράτωση του πάρκου. 

   

   Η φύτευση άρχισε το 1935, βάσει νέου σχεδίου του Αν. Δημητρακόπουλου, και σταδιακά μέχρι το 1940 ολοκληρώθηκε στα ελεύθερα από κτίσματα τότε μέρη του πάρκου. Την ίδια εποχή έγιναν διάφορα τεχνικά έργα: αρδευτικό δίκτυο, ηλεκτροφωτισμός με μαντεμένιες κολώνες σε βάσεις μαρμάρου και σιδερένια με υαλοπίνακες φωτιστικά, καθίσματα, συντριβάνια, οίκημα του γραφείου/ διοίκησης, το αναψυκτήριο Green Park, το Περίπτερο Γαρδένια, κ.λπ.     

   Από το 1940 μέχρι το 1944, κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, το Πάρκο σχεδόν εγκαταλείφθηκε. Από το 1945 άρχισε η συντήρησή του και ένα χρόνο αργότερα εξασφαλίστηκε η άρδευσή του.