«Καραγκιοζιλίκια», γενικώς!

Όλα τα ’χε η Μαριορή, οι καυγάδες γιά την πατρότητα του… Καραγκιόζη τη μάρανε.

   Αν όμως θελήσουμε να διερευνήσουμε στα σοβαρά την υπόθεση, τότε το θέμα έχει ως εξής (και μετά λόγου γνώσεως της στήλης).

   Από πολλών εκατοντάδων χρόνων, ίσως και χιλιάδων, όταν ολόκληρη η Ινδονησία ήταν ένας απέραντος ινδουιστικός τόπoς με αμέτρητα βασίλεια, η βασική λαϊκή κουλτούρα, στην κατεύθυνση της διδαχής και ψυχαγωγίας, περιελάμβανε, κυρίως, τρία διαφορετικά είδη θεάματος. Και τα τρία προβάλονταν με τη συνοδεία της χαρακτηριστικής ορχήστρας κρουστών, τη γκαμελάν. Ένας σωρός από… «κατσαρολικά» που βγάζουν θεσπέσια μυσταγωγικό ήχο εκεί και μέσα στο υποβλητικό μισοσκόταδο των παραστάσεων, αλλά ανυπόφορο γιά τα δικά μας αυτιά, αν τυχόν κάποιος ρέκτης κουβαλούσε καμιά κασέτα και ήθελε να την ακούσει εδώ!

Μπαλινέζικος χορός Lekong

  

   Τα θεάματα διακρίνονται στη μεγάλη ποικιλία χορών, όπου η παρουσία των ποικιλόχρωμων φορεσιών και του έντονου μακιγιάζ συνδυαζόμενα με την κίνηση όλου του σώματος και, κυρίως, χεριών και ματιών, δίνει μιά απίθανη μαγεία, που μεγιστοποιείται με την τυχόν γνώση της ιστορίας που ερμηνεύουν και γοητεύουν. Κανονική παράσταση κλασσικού ντόπιου μπαλέτου.

Wayang golek

   Το δεύτερο είδος είναι ένα θέατρο μαριονέττας, με ωραιότατες κούκλες που κινούν οι εκτελεστές, από κάτω, όπως σ’ αυτά που βλέπαμε μικροί να παίζονται στις γειτονιές, από περιοδεύοντες… θιάσους της ανεμορριπής. Χαρακτηριστικά θυμάμαι στη γειτονιά μου, τον ένδοξο Βούθουλα, τον «Φασουλή και τον Περικλέτο» σε διάφορες περιπέτειες. Οι μαριονέττες λέγονται Wayang golek και παίζονται με το γνωστό χρωματιστό ριντώ και το άνοιγμα πάνω, όπου κινούνται οι μαριονέττες,  φωτιζόμενες από έξω και πάνω.

Wayang kulit

   Εξ ίσου δημοφιλές θέαμα, αν όχι δημοφιλέστερο, είναι το θέατρο σκιών. Απλωμένο λευκό σεντόνι, φως από πίσω που προβάλλει πάνω του τη σκιά της φιγούρας και η υποβλητική φωνή ενός υπέροχου υποβολέα που υποδύεται, όπως οι γνωστοί μας καραγκιοζοπαίκτες, τις διαφορετικές φωνές των πρωταγωνιστών. Οι φιγούρες λέγονται Wayang kulit και είναι φτιαγμένες από δέρμα βοδιού. Ο παρουσιαστής λέγεται dalang και αποτελεί ένα αξιοσέβαστο μέλος κάθε τοπικής κοινωνίας. Κάποιοι μάλιστα, συνδυάζοντας υποκριτική τέχνη, ορθοφωνία και σοφία, δέσποσαν στα χωριά τους ως ηγέτες, συμβουλάτορες και σοφοί λύτες διαφορών μεταξύ των απλοϊκών κατοίκων.

   Με δεδομένη αυτή την πραγματικότητα, είναι πολύ λογικός ο ισχυρισμός πως το θέατρο σκιών κινήθηκε και απλώθηκε εξ ανατολών προς δυσμάς. Κατά συνέπειαν ο «μπερντές» στήθηκε πρώτα στην Τουρκία και μετά στην Ελλάδα.

   Επίσης, το θέατρο σκιών, ως λαϊκό θέαμα, ανέπτυξε στον κάθε τόπο, που «μπολιαζόμενο» ρίζωσε, ντόπιους ήρωες και πρωταγωνιστές. Το ελληνικό ρεπερτόριο βρίθει από τύπους τουρκικής προέλευσης, όπως ο Πασάς, ο Βεζύρης, ο Βεληγκέκας, κ.α., άρα...; Και η χαριστική βολή στην προοπτική της ελληνικότητος της προέλευσης αυτού του είδους του θεάματος. Αυτός ο ίδιος ο αρχιπρωταγωνιστής. Λέγεται «Καραγκιόζης». Κλασσικό τούρκικο όνομα που σημαίνει «Μαυρομάτης»! Αν ίσχυε το αντίστροφο, δηλαδή το θέατρο σκιών να πήγε απ’ εδώ στην Τουρκία, τότε αντί να βλέπω μικρός στον Βούθουλα τον «Καραγκιόζη» του Μανωλόπουλου, ο αντίστοιχος «Ορφέας» στο Πέραν της Κωνσταντινούπολης, θα έβλεπε τον «Μαυρομάτη», κάποιου καραγκιοζοπαίχτη... Εχπετζίογλου!

   Αυτά γιά την αποκατάσταση της αλήθειας, αν και η ελληνική… αμεροληψία και προδιάθεση ελληνοποιήσεως των πάντων είναι γνωστή και διασκεδαστική.